Oto słowa wybitnego Lamy Khencien Thrangu Rinpoczego – krótkie i proste, a jednak niezwykle wnikliwe trafiające w sedno problemu: Wielu […]
W naszej drogocennej Linii Praktyk naucza się, że ten kto medytuje i ten, kto mu to umożliwia, osiągają taki sam pożytek i razem osiągnął Przebudzenie. )…) Skoro więc sam nie mam okazji, by poświęcić się medytacji w odosobnieniu, to po prostu cieszę się, że inni mogą to robić i na ile mogę, wspieram ich. (…) ostatnio postanowiłem dodatkowo, że będę przeznaczać część swojej emerytury bezpośrednio na koszty odosobnień medytacyjnych (…) kilkoro przyjaciół postanowiło do mnie dołączyć. Tak powstał pomysł stworzenia „funduszu odosobnieniowego” i poinformowania o nim, aby ci, którzy mają podobne życzenie, także mieli szansę bezpośredniego wspierania praktykujących w Grabniku.
Wykład z Poznania. Listopad 2023 rok. Wideo dostępne na YouTube i Spotify
Wykład z Krakowa. Grudzień 2023 rok. Wideo dostępne na YouTube i Spotify
Pierwszy z wykładów przeprowadzonych w Krakowie, w październiku 2022 roku, mówi ogólnie miejscu wadżrajany w kontekście ogólnych nauk buddyjskich. Kolejne […]
„Siedem gałęzi duchowej praktyki” znanych jest też często po polsku pod nazwą „Siedmioczęściowa modlitwa”. Praktyka ta stanowi niezwykle szybką i […]
Cykl ośmiu wykładów przeprowadzonych w czasie weekendowego seminarium w Centrum Buddyjskim w Grabniku w dniach 14-15 stycznia 2023 roku.
Cykl video-wykładów o procesie umierania i bardo po śmierci
Tę niezwykle ważną w tradycji mahajany sutrę omówiłem podczas seminarium w Grabniku. Poniżej linki do wykładów na YouYube oraz na […]
Sangje Njenpa Rinpocze We wszystkich klasztorach Karma Kagju od rana składa się dziś ceremonialne ofiary z herbaty i ryżu, zjada […]
W sanskrycie: catuḥpratisaraṇa; po tybetańsku: རྟོན་པ་བཞི་ tynpa szi)
གང་ཟག་ལ་མི་རྟོན་ཆོས་ལ་རྟོན།
gangzak la mi-tyn cie la tyn
Nie polegaj na człowieku, lecz na Dharmie.
ཚིག་ལ་མི་རྟོན་དོན་ལ་རྟོན།
tsik la mi-tyn dyn la tyn
Nie polegaj na słowach, lecz na (ich) znaczeniu.
དྲང་དོན་ལ་མི་རྟོན་ངེས་ལ་རྟོན།
drang dyn la mi-tyn nge la tyn
Nie polegaj na względnym znaczeniu, lecz na znaczeniu ostatecznym.
རྣམ་ཤེས་ལ་མི་རྟོན་ཡེ་ཤེས་ལ་རྟོན།
namszie la mi-tyn jeszie la tyn
Nie polegaj na świadomościach, lecz na mądrości pierwotnej.
Krótkie objaśnienie podstawowych terminów:
Gangzak (w sanskrycie „pudgala”) – oznacza człowieka, konkretną osobę, czującą istotę, indywiduum. W tym kontekście chodzi oczywiście o osobę, która naucza nas Dharmy. Ta linijka wyjaśnia, że nie powinniśmy uważać danej osoby przekazującej Dharmę za naszą ostoję czy oparcie, lecz znajdować je Dharmie przez nią przekazywanej.
Tyn (w sanskrycie: pratisaraṇa) – oznacza coś na czym możemy się oprzeć, polegać. Mi-tyn jest oczywiście zaprzeczeniem.
Cie (w sanskrycie: Dharma) – miewa różne znaczenia. 1) Czasem słowem dharma określna się jakiekolwiek przejawione zjawisko. Wszystkie dharmy, czyli wszystkie zjawiska. 2) Czasem odnosi się tylko do zjawisk mentalnych. Na przykład mówi się o formach, jako o obiektach postrzeganych wzrokiem, dźwiękach jako o obiektach postrzeganych słuchem, zapachach węchem, smakach zmysłem smaku, odczuciach dotykowych odczuwanych zmysłem dotyku i wreszcie o dharmach(wszelkich zjawiskach mentalnych) postrzeganych umysłem, czy też świadomością. 3) Czasem dharma oznacza właściwość lub cechę czegoś. Na przykład mówi się o dharmach samsary. W tym kontekście dharma może też oznaczać czyjeś podstawowe motywacje, czyli samsaryczne motywacje. Kiedy indziej mówi się o dharmach Buddy, czyli właściwościach stanu Buddy. 4) Czasem dharma oznacza prawdę, czyli „tak jak jest”. W tym kontekście oznacza to także Naukę Buddy, który ukazuje nam wszystko tak, jak naprawdę jest. Synonimem Nauki Buddy jest བསྟན་པ་ tenpa (w sanskrycie: ṡāsana).
W kontekście czterech rzeczy, na których należy się oprzeć w oczywisty sposób chodzi o czwarte znacznie słowa Dharma.
Tsik – słowo, wyraz. Powinniśmy pamiętać, że słowa nie są tożsame z tym, co określają. Dlatego temu samemu słowu można nadać kilka znaczeń i dokładać doń wciąż nowe znaczenia. A tę samą rzecz można nazwać kilkoma słowami. Dlatego nie powinniśmy lgnąć do poszczególnych słów ani uważać elokwencji wypowiedzi za dowód jej prawdziwości. Powinniśmy szukać faktycznego znaczenia tego, co zostało wypowiedziane. Najlepiej, jeśli potrafimy odnieść daną wypowiedź do naszego osobistego doświadczenia.
Dyn – sens, znaczenie. W innym kontekście słowo to oznacza także: cel, pożytek lub czyjeś dobro, powód. Tutaj oznacza to: sens słów, powód, dla których zostały użyte, to na co wskazują.
Drang-dyn (w sanskrycie: neyārtha) – to „znaczenie względne”, albo „konwencjonalne”, „tymczasowe” lub „doczesne”. Jest ono tak nazwane, gdyż naucza się go tych, którzy nie są w stanie jeszcze pojąć głębszego znaczenia ukazującego ostateczną naturę. Ciągle tkwią w pewnych konwencjach i pojęciach. Nauki należące do tej kategorii są jednak przekazywane przez Buddę i jego następców, gdyż stanowią one metody prowadzące do zrozumienia ostatecznej prawdy. Metody te mają więc znaczenie tymczasowe, do czasu, gdy ktoś będzie przyciągnięty do Dharmy i w końcu do zrozumienia ostatecznej prawdy. Do kategorii znaczenia względnego należą na przykład nauki o pięciu skandhach jako o psycho-fizycznych składnikach nas samych czy też inne rodzaje analizy i podziałów postrzeganych zjawisk, jak na przykład o sześciu albo ośmiu aspektach świadomości.
Nge-dyn (w sanskrycie: nītārtha) – to „ostateczne znaczenie”, ukazanie ostatecznej prawdy „tak jak jest”. W mahajanie oznacza to ukazanie, że wszystkie przejawiające się zjawiska są w swej istocie puste, pozbawione samoistnego bytu. Będąc pustymi przejawiają się poprzez współzależne uwarunkowanie. Ta jedność przejawienia i pustki stanowi prawdziwą naturę zjawisk. Analizowanie tylko ich przejawionego aspektu, to „znaczenie względne”. Ukazanie pustości tego, co się przejawia, to „ostateczne znacznie”.
Namszie (w sanskrycie: vijñāna) – „świadomości” odnosi się do różnych aspektów świadomości zwykłej czującej istoty będące w stanie ułudy. W większości szkół buddyjskich naucza się o sześciu zbiorach świadomości. Nazywa się je zbiorami świadomości, gdyż każda znich składa się z trzech elementów: a) postrzeganego obiektu, b) zdolności danego zmysłu do postrzegania oraz c) uświadamiania sobie, czyli bycia świadomym, postrzegania danego obiektu. I tak:
1) a) formy b) za pośrednictwem oczu c) są przez nas postrzegane – co razem tworzy zbiór zwany świadomością wzrokową
2) a) dźwięki b) za pośrednictwem uszu c) są przez nas postrzegane – co tworzy razem zbiór świadomości słuchowej
3) a) zapachy b) za pośrednictwem nosa c) są przez nas postrzegane – co tworzy razem zbiór świadomości węchowej
4) a) smaki b) za pośrednictwem języka c) są przez nas postrzegane – co tworzy razem zbiór świadomości smakowej
5) a) odczucia dotykowe b) poprzez ciało c) są przez nas postrzegane – co tworzy razem zbiór świadomości dotykowej
6) Obiektami szóstej świadomości są wszelkie zjawiska mentalne (myśli, uczucia i wyobrażenia itd.). Nie ma tu fizycznego organu postrzegania, ale zdolność do bycia świadomym swoich zjawisk mentalnych jest odpowiednikiem organu. Wszystkie trzy razem: a) zjawiska mentalne, b) zdolność do bycia ich świadomym oraz c) samo uświadamianie sobie swoich myśli tworzy razem szósty zbiór świadomości, świadomość mentalną.
Ogólnie mówiąc, pięć aspektów świadomości, zwane świadomościami zmysłów są samym tylko postrzeganiem obiektów, bez jakiegokolwiek tworzenia pojęciujących myśli. Tylko szósty aspekt świadomości – świadomość mentalna – wytwarza myśli, oceny, pojęcia czy emocjonalne reakcje na postrzegane obiekty.
Należy jednak pamiętać, że te aspekty, czy też funkcje świadomości są ze sobą ściśle powiązanie. Toteż kiedy mówimy o świadomościach, oznacza to w tym kontekście zawsze dualistyczne pojmowanie i emocjonalne pomieszanie. Dzięki temu co widzimy, słyszymy itd. wytwarzamy pojęciowe zrozumienie – w tym także zrozumienie Dharmy. Takie zrozumienie jest z natury uwarunkowane, dualistyczne, pojęciowe, niedoskonałe i choć na początkowym etapie ścieżki jest niezbędne, to jednak ostatecznie nie należy się na nim opierać.
Warto nadmienić, że niektóre szkoły buddyjskie opisując jak działa nasza świadomość i jak przejawia się samsara dodają także świadomość magazynującą (w saskrycie: alaya) oraz pojęciowe myślenie (w sanskrycie: manas), ale jest to tylko inny sposób opisania tego procesu. Dlatego jedni mówią o sześciu zbiorach świadomości, a inni o ośmiu.
Jeszie (w sanskrycie: jñāna) – kiedy osiem aspektów świadomości zostanie oczyszczone, to przemieniają się one w pięć aspektów mądrości pierwotnej. W zależności od kontekstu mówi się więc czasem o pięciu mądrościach pierwotnych. W innym kontekście mówi się o dwóch aspektach mądrości (o czym więcej w tym artykule), a czasem używa się liczby pojedynczej. Ogólnie można powiedzieć, że mądrość pierwotna jest synonimem stanu Buddy. Jest całkowicie pozapojęciowa. Jest bezpośrednim urzeczywistnieniem prawdziwej natury zjawisk i dlatego w ostatecznym sensie tylko na niej można polegać.
Tłumaczenie słowo po słowie:
གང་ཟག་ – gangzak = osoba, człowiek,
ལ་ la = na
མི་རྟོན་ mi tyn = nie polegaj, nie szukaj oparcia
ཆོས་ cie = Dharma
ལ་ la = na
སྟོན། tyn = polegaj, szukaj oparcia
ཚིག་ tsik = słowo
ལ་ la = na
མི་རྟོན་ mi-tyn = nie polegaj, nie szukaj oparcia
དོན་ dyn = sens, znaczenie
ལ་ la = na
རྟོན། tyn = polegaj, szukaj oparcia,
དྲང་དོན་ drang dyn = znaczenie względne, konwencjonalne, dosłowne,
ལ་ la = na
མི་རྟོན་ mi-tyn = nie polegaj, nie szukaj oparcia
ངེས་ nge = ostateczne, autentyczne, pewne, tak jak jest.
ལ་ la = na
རྟོན། tyn = polegaj, szukaj oparcia,
རྣམ་ཤེས་ namszie = zwykłe, nieprzebudzone świadomości
ལ་ la = na
མི་རྟོན་ mi-tyn = nie polegaj, nie szukaj oparcia
ཡེ་ཤེས་ jeszie = mądrość pierwotna
ལ་ la = na
རྟོན། tyn = polegaj, szukaj oparcia,